2 nō tiurai matahiti 1966 : ‘Ua haruru te paura ‘ātōmī  i Moruroa

Publié le

Piahia i te 06/07/2023 à 11:15 - Fa’arava’ihia i te 13/07/2023 à 15:56

I te 2 nō tiurai tō te hau Farāni ha’apa’a’inara’a i te paura ‘ātōmī matāmua roa i te motu nō Moruroa pi’ihia Aldébaran. Mai tāua tai’o mahana ra, 193 ha’apa’a’inara’a tei ravehia i roto i te aore e i raro i te moana i Moruroa e i Fangataufa. 57 matahiti i muri mai, teie ā te ‘etaretia porotetani mā’ohi e te mau tā’atira’a e ‘aro  nei e ia ‘itehi’a te parau nō te mau ha’apa’a’inara’a ‘ātōmī o tei ravehia e te hau Farāni i te fenua nei e ‘ia fa’aha’amana’ohia tāua tai’o mahana ra.

O te mau porotetani tei ti’a mātāmua roa nō te pāto’i i te mau tāmatamatara’a ‘ātōmī i Pōrīnetia nei, hou a’e te mau ta’atira’a e te mau ti’a poritita. Hau i te 50 matahiti tō rātou pāto’ira’a, i muri mai ‘ua tauihia te i’oa o teie fa’aro’o, riro mai ai te ‘etaretia porotetani mā’ohi. ‘Āre’a tāna ‘arora’a, ‘aita ia i taui, ‘ua fa’atupu i te mau ta’ahira’a nō te fa’a’ite i to rātou mana’o pāto’i. I te tapati 2 no Tiurai 2023, ‘ua fa’atupu ā te fa’aro’o porotetani mā’ohi i te hō’ē ta’ahira’a. Piri i te 800 ta’ata paroita nō te pae to’o’ā o te rā nō Tahiti tei ta’ahi. ‘E’ere fa’ahou noa nō te pāto’i i te ātōmī tei tāpe’ahia i te 29 nō tenuare matahiti 1996 ra, e ta’ahira’a ato’a nō te fa’a’ite i te mau fifi e te mau ‘ino tei fa’atupuhia e te’ātōmī i ni’a ite ea o te ta’ata, te arutaimāreva e tae atu i ni’a i te fa’ahotura’a faufa’a. Ta’ahira’a o tei tāpapa-ato’a-hia atu e te Peretetini nō te fa’aro’o porotetani mā’ohi, François Pihaatae.

E fa’a’āpīhia te mau mero nō te tā’atira’a Moruroa e tatou

‘Ua ta’ahi ato’a te mau mero nō te tā’atira’a Moruroa e Tatou nō Mo’orea. I te mea ho’i e ta’atira’a tei ha’amauhia e te mau mero nō te fa’aro’o porotetani mā’ohi, e riro te tahi mau mero i te monohia. Ia au i te arata’ira’a a te papa ture a te fa’aro’o porotetani mā’ohi, ia tomo atu hō’ē mero nō te ‘etaretia i roto i te orara’a poritia e ‘iritihia tōna ti’ara’a. Mai te ti’ara’a ‘o Tapati Mitema, mono peretetini tahito nō te ta’atira’a e ‘orometua ato’a. ‘Ua ‘iritihia tōna na ti’ara’a e 2 inaha e mero ‘apo’ora’a rahi oia i teie nei mahana. E mono-ato’a-hia te ti’ara’a pāpa’i parau nō te ta’atira’a, amohia mai na e Ralph Taaviri tei faaru’e mai. E tupu te fa’a’apira’a i teie ihoa mau taime i muri nei.

Te tāmau noa ra ā te tā’atiraa 193 i tāna ‘arora’a

I te ‘oire nō Teahupoo, nā te ta’atira’a 193 i arata’i  mai te ta’ahira’a ‘āpe’ehia e te fa’aterehau nō te ‘ohipa, ti’a’au atoa i te mau piha ‘ohipara’a a te hau ‘o Vannina Crolas. ‘Ua ‘amui ato’a atu te ti’a fa’aa’o e ha’apa’o ra i te pae ‘o te mau huma ‘o Nathalie Udry-Salmon. Mai tōna ha’amaura’ahia tō te ta’atira’a 193 ‘aro-noa-ra’a e ‘ia ‘aufauhia te mau rave ‘ohipa tahito e te mau ta’ata tei ro’ohia i te ma’i fa’atupuhia e te mau vi’ivi’i ‘ātōmī . Te ani nei te ta’atira’a ‘ia tauihia te ture, ‘ia nehenehe te mau ta’ata ma’i fa’atupuhia e te vi’ivi’i ‘ātōmī ‘ia fana’o i te tauturu moni, e ‘ia ‘iritihia hō’ē tītorotorora’a. ‘Ia au i te mau numera, i te mau matahiti ato’a , 1000 ta’ata ‘āpī e ro’ohia nei i te ma’i māriri ‘aita’ata i Porinetia Farāni nei, e 11.000 ta’ata ma’i teimaha e amohia ra e te fare turuuta’a.

Te ‘ōro’a fa’ahamana’ora’a

I rotopū i te mau ta’ata i ro’ohia i te ma’i, mea iti roa te ta’ata e ora ra i teie mahana. E tano ‘ia ‘itehia i te parau nō te mau tāmatamatara’a ‘ātōmī tei fa’atupuhia i Moruroa e Fangataufa. E ‘ua ha’apāpū te hau fenua e ravehia hō’ē fa’anahora’a, ‘ia fa’ati’ahia te parau nō te tāmatamatara’a ‘ātōmī i roto i te mau fare ha’api’ira’a nō te fenua nei. Fa’anahora’a e riro i te hāmatahia i teie ihoa mau ‘āva’e e haere mai nei.

TNTV

Parau 'āpī hōpe'a